Республикӑри 17 районта кӗрхи тыр-пула пухма тухнӑ. Йӑлана кӗнӗ тӑрӑх, чи малтан вырмана кӑнтӑр енчи районсем тухаҫҫӗ. Кӑҫал вара Ҫӗрпӳ районӗ уй-хире чи малтан тухнӑ.
Андрей Хорошавин фермер хуҫалӑхӗнче акмалли лаптӑка ҫулсерен пысӑклатса пыраҫҫӗ. 3800 гектара ҫӗр ҫине тулӑпа ыраш ҫеҫ мар, рапс, йӗтӗн, горчица, хура тул, пӑрҫа, ясмӑк та акнӑ. Йӑлтах хӗвеланӑҫри ҫӗршывсене ӑсатаҫҫӗ вӗсем. Фермер Турципе те ҫыхӑну йӗркелесшӗн.
Хуҫалӑхра тулла республикӑри вӑтам кӑтартуран ытларах пухса илеҫҫӗ. 1 гектартан 30 центнертан кая мар выраҫҫӗ вӗсем. Комбайн пучахсене ҫеҫ вырать, туни хӗл каҫма юлать. Ҫапла ҫӗре тутлӑлантарасшӑн.
Ҫӗрпӳ районӗнчи 6 хуҫалӑх вырмана тухнӑ. Хальлӗхе 380 гектар ҫинчен пухса кӗртнӗ, 930 тонна тырӑ ҫапнӑ. Ҫанталӑк парсан вӗсем икӗ эрнере ӗҫе вӗҫлесшӗн.
Хальлӗхе республикӑра 2 пин ытла гектар ҫинчен тыр-пул пухса кӗртнӗ. Вӑтамран 1 гектартан 27 центнер туса илеҫҫӗ. Чи пысӑк кӑтарту хальлӗхе Патӑрьел районӗнче. Вӗсем 1 гектартан 44 центнер тырӑ туса илеҫҫӗ.
Утӑ уйӑхӗн 18-мӗшӗ тӗлне илсен пирӗн республикӑра ӗҫсӗррисен йышӗ ӳснӗ. Ку цифрӑна ҫӗршывӑн Ӗҫ министерстви асӑрханӑ.
Асӑннӑ ведомство официаллӑ кӑтартусене кура пӗтӗмлетнӗ тӑрӑх, ӗҫсӗррисен йышӗ 5 регионта йышланнӑ. Кунта пирӗн республикӑсӑр пуҫне Мӑкшӑ Республики, Калмӑк Республики, Дагестан тата Карачай-Черкес ҫакланнӑ.
Ӗҫ рынокӗнчи лару-тӑрӑва РФ Ӗҫ министерстви организацисене хупассине, штата чакарассине, ӗҫ вӑхӑтне тулли мар куна куҫарассине палӑртнине кура пӗтӗмлетет.
Пирӗн республикӑра официаллӑ майпа ӗҫлӗх центрӗсенче утӑ уйӑхӗн 18-мӗшӗ тӗлне 5046 ҫын шутра тӑнӑ. Ку енпе лайӑх цифрӑсемпе Ҫӗрпӳ, Муркаш, Комсомольски районӗсем хӑпартланма пултараҫҫӗ.
Шупашкар районӗнче ҫывӑх вӑхӑтра ӗҫсӗррисен шучӗ ӳсес хӑрушлӑх пысӑк: унти «Чӑваш бройлерӗ» предприятирен 152 ҫынна штата чакарса кӑларса ямалла , мӗншӗн тесен кайӑк-кӗшӗк хапрӑкӗ панкрута тухасси патне ҫитнӗ.
Нумаях пулмасть Ҫӗрпӳ районӗнче Уй-хир кунӗ ирттернӗ чух сухаҫӑсен конкурсӗсене те йӗркеленӗ. Унта тупӑшнисен ӗҫ кӑтартӑвне тишкернӗ тӑрӑх чи пултаруллӑ та маттур сухаҫӑсем Йӗпреҫ, Ҫӗрпӳ тата Елчӗк районӗсенче пурӑнни палӑрнӑ. Ку вӑл, паллах, ытти тӑрӑхра тӑрӑшуллисем ҫуккине пӗлтермест. Сӑмахӗ конкурсҫӑсем пирки ҫеҫ.
Пӗрремӗш вырӑна Йӗпреҫ районӗнчи В.О. Корниловӑн фермер хуҫалӑхӗнчи Василий Корнилов ҫӗнсе илнӗ. Хушамачӗ те, ячӗпе ашшӗ ячӗ те пӗр килнӗрен фермер хӑех руль умне ларман-ши ыйту ҫуралать. Иккӗмӗш вырӑна Ҫӗрпӳ районӗнчи «ВДС» тулли мар яваплӑ обществӑри Изосим Романов йышӑннӑ. Виҫҫӗмӗшӗнче — Елчӗк районӗнчи «Сатурн» кооперативри Владимир Кукурузов. Вӗсем пурте йӗркеллӗ сухаланипе, агротехника йӗркине пӑхӑннипе палӑрнӑ.
Ҫӗрпӳ районӗнче «Уй кунӗ» техника куравӗ вӗҫленнӗ. Ҫулсерен иртекен канашлура ҫӗршывра кӑларнӑ ҫӗнӗ ял хуҫалӑх техникипе паллашма май пулнӑ.
Курава 6 регионти 29 пысӑк поставщик килнӗ. Ку вӗсене ҫӗнӗ техникӑна аграрие кӑтартма май парать. «Ростсельмаш» компанин композицийӗ ыттисенчен уйрӑлса тӑнӑ. Чӑваш Енри официаллӑ дилер компанийӗ курава 10 техника ытла илсе килнӗ.
Тыр-пул пуҫтармалли тата тракторсем импорта улӑштараҫҫӗ. Техника паркӗ ҫулсерен ҫӗнелет. Хӑш-пӗр техника куравра тӳрех хуҫине тупнӑ.
Акӑ «Воддорстройӑн» «Ростсельмашӑн» 6 комбайнӗ пур. Тыр-пул таса тухать, нӳррине те ҫапать.
ЧР Пуҫлӑхӗ Михаил Игнатьев аграрисене Европа санкцисем йышӑннипе усӑ курса юлма сӗннӗ. Санкцисем ҫитес ҫулхи кӑрлачӑн 17-мӗшӗччен пулӗҫ. Унччен аграрисен вырӑнти продукцие Раҫҫейӗпе кӑна мар, ытти ҫӗршыва та ӑсатма тӑрӑшмалла. Ку вӗсене ытларах аталанма май туса парать.
Утӑ уйӑхӗн 6-мӗшӗнче Ҫӗрпӳре йӑлана кӗнӗ Тихвин ярмӑркки уҫӑлать. Вӑл вырсарникунчченех пулӗ.
Ярмӑрккара чылай интереслӗ мероприяти иртӗ. Кӑвакарчӑнсен фестивалӗ, сывлӑш ҫӗленӗсен конкурсӗ, купӑсҫӑсем юрлани тата ытти те кӗтӗҫ хӑнасене.
Сӑмах май, Тихвин ярмӑрккине ҫулсерен ҫӗртме уйӑхӗн вӗҫӗнче ирттереҫҫӗ. Вӑл пилӗк куна тӑсӑлать. Ӗлӗк ярмӑркка пирки пӗлсен Хусантан, Чулхуларан, Сӗверен, Чӗмпӗртен, Шупашкартан купсасем килнӗ. Ҫӗрпӳ купсисем сутмалли тавара маларах хатӗрлеме тытӑннӑ.
Ярмӑркка суту-илӳ вырӑнӗ кӑна мар, халӑх хутшӑнмалли центр та пулнӑ. Унта аякри тӑвансем курса калаҫнӑ.
Кӑҫал ярмӑрккӑра эрнекун тата шӑматкун массӑллӑ мероприятисем нумай иртӗҫ.
Ку хыпара паян кӑна пӗлтӗм. Сӑмахӑм — Чӑваш Республикин ӑслӑлӑхпа ӳнер наци академийӗн академикӗн, ял хуҫалӑх наукисен докторӗн, К.А. Тимирязев ячӗллӗ Раҫҫейӗн патшалӑх аграри университечӗн профессорӗ, Раҫҫей Федерацийӗн тава тивӗҫлӗ ӑслӑлӑх ӗҫченӗ Леонид Ленский пирки. Тата тӗрӗсрех каласан, унӑн мемуарӗсем ҫинчен. Унтан та тӗплӗнрех палӑртсан, ҫавсене хӑтлани пирки.
1937 ҫулта Ҫӗрпӳ районӗнчи Аслӑ Тивӗшре 1937 ҫулта ҫуралнӑ Леонид Ленский ӗҫӗсене ҫӗртме уйӑхӗн пуҫламӑшӗнче Чӑваш патшалӑх ял хуҫалӑх академийӗнче хӑтланӑ. "Цивильский самородок" кӗнекене ашшӗн мемуарӗсене пухса ывӑлӗ Игорь Ленский кун ҫути кӑтартнӑ. Хӑтлава та вӑлах йӗркеленӗ. Игорь Леонидович — Раҫҫей Писательсен союзӗн членӗ, "Раҫҫейӗн чукун ҫулӗсем" акционерсен обществин "Гудок" хаҫат редакторӗ тата тишкерӳҫи.
Леонид Александрович академик Чӑваш ял хуҫалӑх академийӗнче 1959—1961 ҫулсенче ӗҫленӗ. Мал ӗмӗтлӗскер хрантсус чӗлхине 6 уйӑхра хӑй тӗллӗн вӗреннӗ. Ют чӗлхене вӑл чикӗ леш енче лекцисем вулама май килтӗр ӗмӗтпе шӗкӗлченӗ. Икӗ ҫулта асӑлӑ шкулти хими курсне алла илнӗ. Кӗҫех вӑл физикӑпа тата химипе никӗс ӗҫсен авторӗ пулса тӑрать.
Патшалӑхӑн тата муниципалитетӑн пулӑшӑвне кӳрекен нумай ӗҫ тӑвакан центрсем хушшинче республика шайӗнчи конкурс иртнӗ.
Ӑмӑртӑва темиҫе номинаципе йӗркеленӗ. «Нумай ӗҫ тӑвакан центрӑн чи лайӑх универсаллӑ специалисчӗ» ята Шупашкарти центрта ӗҫлекен Ольга Чернова тивӗҫнӗ. Етӗрнери центрта тӑрӑшакан Валентина Степанова иккӗмӗш вырӑн йышӑннӑ, Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Нина Рамеева — виҫҫӗмӗш.
Нумай ӗҫ пурнӑҫлакан центрсене хӑйсене те хакланӑ. Чи лайӑххи тесе Елчӗк районӗнчине палӑртнӑ. Иккӗмӗшпе виҫҫӗмӗш вырӑнсене Шупашкар тата Ҫӗмӗрле хулисенчи нумай ӗҫ пурнӑҫлакан центрсем тухнӑ.
Центрсенче персонала епле ертсе пынине те хакланӑ. Тӳресен шучӗпе Ҫӗрпӳ районӗнчине ҫитекен тупӑнман. Елчӗк районӗнчине тата Улатӑр хулинчине те пысӑка хурса хакланӑ май иккӗмӗшпе виҫҫӗмӗш вырӑнсемпе палӑртнӑ.
Республикӑри ял хуҫалӑхӗсем выльӑх-чӗрлӗх валли апат хатӗрлеме тытӑннӑ. ЧР Ял хуҫалӑх министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, 19 район ку ӗҫе тытӑннӑ. Ҫӗмӗрле тата Улатӑр районӗсем ҫеҫ васкамаҫҫӗ-ха.
«Ольдеевский» хуҫалӑхра люцернӑна ҫу уйӑхӗн 23-мӗшӗнчех ҫулма тытӑннӑ. Агрофирма ӗҫченӗсем каланӑ тӑрӑх, ку вӑхӑтра ҫак курӑк чечек ҫурма хатӗрленет, ҫавӑнпа унта протеин нумай.
«Атлашевский» ял хуҫалӑх предприятийӗ те малта пыракансен йышӗнче. Унта 1 пин ытла тонна сенаж хатӗрлеме ӗлкӗрнӗ. Ӗҫе пурнӑҫлама вӗсем ҫӗнӗ комбайн туяннӑ.
Республикӑра пӗтӗмпе 600 пин тонна утӑ, 200 пин тонна силос, ҫавӑн чухлех сенаж хатӗрлеме палӑртнӑ. Каласа хӑвармалла: выльӑх-чӗрлӗх валли апат хатӗрлемешкӗн Ҫӗрпӳ тата Шупашкар районӗсем малтан тухнӑ.
Ҫӗркаҫ, ҫу уйӑхӗн 26-мӗшӗнче, Ҫӗрпӳ районӗнче ҫӳп-ҫап свалки ҫунма тытӑннӑ. Вырӑнти администраци пӗлтернӗ тӑрӑх, пушара паян 11 сехетре ҫеҫ сӳнтернӗ.
Ку свалкӑна районти мӗн пур ҫӳп-ҫапа килсе тӑкнӑ. Пушар ҫӗрле тухнӑ. Ҫӑра тӗтӗм ҫывӑхри ялсене ҫитнӗ.
«Тӗтӗм пӗр уйӑх пулӗ ӗнтӗ. Торф пек мӑкӑрланса выртӗ. Ку, ахӑртнех, такамӑн ӗҫӗ. Халӑх ӑна хуптарассишӗн пӗрре мар ыйту ҫӗкленӗ, анчах усӑсӑр», — тенӗ ҫав тӑрӑхри Иван.
Пушара сӳнтернӗ. Ҫуннӑ вырӑна тӑпрапа хупланӑ. Пӗтӗмпе 70-80 тӑваткал метр ҫуннӑ.
Ҫӗрпӳ районӗнчи прокуратурӑна Казахстанӑн тӗп хулинче, Алма-Атара, ҫуралнӑ 41 ҫулти Рамиль Рафикова лартнӑ.
Юстицин советникӗ прокурор пулассишӗнех инҫет ҫӗртен куҫса килмен — вӑл унчченех Чӑваш Енре ӗҫленӗ.
Рамиль Тафикович вӗренме те пирӗн республикӑн тӗп хулинче ӑс пухнӑ: 1998–2003 ҫулсенче вӑл Шупашкарти коопераци институтӗнче юридици факультетӗнче вӗреннӗ. Унтан диплом илсе тухнӑ ҫулхинех ӑна юпа уйӑхӗнче республикӑн прокуратура органӗсенчен пӗрне, Шупашкарти Калинин районӗн прокуратурине прокурорӑн пулӑшаканӗ пулма илнӗ. Кайран вӑл тӗп хуламӑрти Ленин районӗнчи прокурора пулӑшма тытӑннӑ, унтан тата — Калинин районӗнчине. 2007 ҫулхи раштав уйӑхӗнче ӑна Шупашкарти Мускав район прокурорӗн ҫумӗн должноҫне шаннӑ. Пӗлтӗрхи утӑ уйӑхӗнче Ҫӗрпӳ район прокурорӗн тивӗҫӗсене пурнӑҫлама тытӑннӑ.
+6.3 °C